Bu tarihce bir olcude Japon saatlerinin de tarihcesini iceriyor.
Isvicre saatlerinin en buyuk disli rakibi olan Japonlar bu konudaki gelismeleri icin her turlu calismayi yaptiklari hatta endustriyel casusluk gibi faaliyetlerde bile bulunduklari artik bilinen bir gercek.
Cok daha az bilineni ise Isvicrelilerin bu gelisime onayak olduklari hatta destekledikleri ve katilimda bulunduklaridir.
Japon adalarina ilk saatler Isvicreliler tarafindan 1860'li yillarda sokulmuslar.
19. yuzyil sonlarina kadar Yokohama'da yerlesik Isvicreli François Perregaux (1861), James Favre-Brandt (1863), Siber-Brennwald (1865) et Colomb & Cie (1875) gibisaat tuccarlari bu pazara hakim olmuslar, ithal ettikleri saatleri Japon isadamlarina satarak bu saatlerin tum Japonya icinde distribusyonunu saglamislar.
Demiryollarinin gelismesi ile satislar patlamis ve 1880'de 47.000 olan satis rakami, 1900'e gelindiginde yil icinde 145.000 adete ulasmis.
Bu gelismeler uzerine Japon isadamlarinda Isvicrelilerin boyudurugundan kurtulmak ve kendi uretimlerini gerceklestirmek icin icin arayislar baslamis, 1892 yilinda Seiko, Yokohama'da yerlesik, Isvicre saatleri distributoru bir saat tuccari olan Kintaro Hattori tarafindan gunyuzune cikmistir.
Hattori, 1890 yilindan itibaren kendi cep saatlerini, Isvicre Le Locle'da bulunan saat okullarinda egitim gormus muhandisler ve yine Isvicre ve Amerikadan ithal ettigi makineler ile uretmeye baslamis.
Fakat Japonya'da uretilen saatlerin maliyetleri yuksek olmus ve Isvcire saatlerine nazaran fiyatlar cok yuksek kalmis. Bunun uzerine politika dunyasina yakin olan Hattori, kendi pazarini korumak amaci ile ithal saatlere yuksek gumruk vergileri konmasini saglamis, boylece mesela altin saatlere 1899 yilinda %5 olan gumruk vergisi, 1906 yilina gelindiginde %50'ye cikmis.
Bunun uzerine satislari dusen diger Isvicre saatleri distributorleri de gumruk vergilerinin daha dusuk olmasi nedeniyle saatleri butun olarak degil de parcalar halinde ithal ederek kendi kurduklari atolyelerde montaj yapmaya baslamislar, hatta Hattori bile kendi uretimleri icin bu parcalardan satin almak yoluna zaman zaman gitmis.
Parca olarak ithal yonteminde miktarlar, Isvicre'nin Japonya'ya 1900-1915 yillari arasinda yaptigi saat ihracati toplaminin %31'ini olustururken, iki dunya savasi arasinda, 1915-1925 yillarinda %42'ye daha sonra 1925-1940 yillarinda %81'e ulasmis.
Isvicre'de cok elestirilen bu yontem, isciligin bir bolumunun aktarimi ama daha onemlisi teknoloji transferine neden olmus.
Endustriyel yerlesim olarak en onemli isim Tavannes watch.
Iki kucuk Japon firmasi 1914 yilindan itibaren bu markanin makinelerinin montaji ve kasalanmasi isini yuklenmisler ve pacific markasi altinda piyasaya surmusler.
Bu aktivite, fabrikanin 1933 yilinda bir yangin ile yok olmasina kadar surmus.
1932 yilinda Tavannes watch firmasinin Japonya'da parcalari da uretmek icin projeler yapmasi Isvcire'de alarm zillerini caldirmis, hatta Rolex firmasi 1930 yilinda Isvcire federal endustri burosuna sunlari yazmis:
"Bu onemdeki bir Isvicre firmasinin, japonya'da parca uretmek isine girmesi durumunda, once uzakdogu ve yakin dogu'daki Isvicre saatleri satislarimiza daha sonra da tum dunyadaki satislarimiza elveda diyebiliriz"
Rodolphe Schmid, 1894 yilinda Yokohama'da yerlesik, Isvcire dogumlu bir ithalatci.
Kisa zamanda 20.000 parca ile sehrin ucuncu buyuk ithalatcisi konumuna yukselir.
Isvicre Neuchatel'de bir de fabrikasi olan Schimid, 1903 yilinda Cassardes Watch markasini Isvicre'de yaratir.
Yeni gumruk vergilerinden direk olarak etkilenince imalatinin bir bolumunu Japonya'ya transfer eder.
1908 yilinda Yokohama'da kurdugu kucuk bir atolyede ithal ettigi parcalarin montajini yapmaya baslar.
Parca akisini duzenli saglayabilmek icin ailesi Neuchatel'de 1908 yilinda, Jobin & Cie isimli saat kasasi fabrikasini kurar.
1913 yilinda kasalarin imalatini Japonya'ya transfer ederek yeni bir etap acar.
1912 yilinda Tokyo'ya tasinarak gelisimini hizlandirir.
Saatlerinin satisini daha iyi saglamak icin, japan watch, gunjin tokei gibi markalar yaratir.
1918 yilinda Citizen markasini yaratir.
1913 yilinda 30 civari calisani varken, 1920'de 110, 1927 yilinda 200'den fazla calisana ulasarak, Seiko'dan sonra ulkenin en buyuk ikinci ureticisi olur.
1930 yilinda Citizen Watch Co, Schimid ve Shokosha atolyelerinin birlesimi ile kurularak, sadece bir marka olan Citizen, endustri dunyasina adim atar.
Schimid, bu yeni ortaklikta hisselerin yarisini almak ister ama o gunku politik kosullar buna izin vermez ve sadece %1,5 ile yetinmek zorunda kalsa bile, endirek olarak sirketin hisselerinin buyuk bolumunu kontrolu altinda tutar.
1933 yilinda bu sirket için yeni makineler ithal eder ve bir sonraki yil ise bir cenevreli muhendise yeni kalibre planlari cizdirir.
Bu arada 1941 yilina kadar olan surede ise kol saatlerinde, kendisinin de ithalatcisi oldugu Mido markasinin makinelerinin kopyalarini imal eder.
1934 yilinda kurulan yeni fabrika, 1936 yilina gelindiginde çin'e ihracata baslar.
1939 yilinda 248.000 saat ureten firma, ulkenin tum saat uretiminin %15'ini saglar.
Bu rakam, Hattori'nin sahip oldugu Seiko'nun 1,3 milyon olan uretiminin cok uzagindadir ama bu arada ithalat rakami olan 50.000 adetin de cok ustundedir.
Schimid 30'larin sonlarina dogru Cenevreye doner ama Citizen ile olan bagini kesmez, bu bag 40'larin sonlarina kadar devam eder.
Bu yazida daha cok Citizen'in oykusu yer aliyor.
Bir olcude Japon saatlerinin de tarihcesi Citizen'in oykusu ile paralellik gosteriyor.
Burada, daha sonralari Isvicre saatciligini dize getirecek olan Japon saat endustrisinin dogus asamasinda aslinda Isvicrelilerin ve yaptiklari bilgi ve teknoloji transferinin yer aldigini goruyoruz.
Isvcirelilerin gunumuzde de gozlemledigimiz bir acgoz tarzlari var.
Kendi bindikleri dali, kisa sureli kazanclar ugruna kesmekten cekinmeyen bir yapilari var.
Son yillarda ayni seyi çin ile de yapiyorlar ve buyuk olcude dunya piyasalarini yaptiklari teknoloji transferi nedeniyle çin'e kaptirmaya basladilar, çin de Japonya ile paralellik gosteriyor, isi ogrendikce kalitelerini ve yaraticiklarini gelistirdikce, onumuzdeki yillarda Isvcire saat endustrisinin yeni bir kriz yasayacagi kesin gibi gorunuyor.
Temennim, bu vagon'da birgun Turkiye'nin de yer almasi ve bu yarisa dahil olmasi.
Bizim ulkemizde gerek ticari kafa yapisi gerekse genc nufusun dinamik yapisi bu yarisa katilmaya musait.
Konu: Citizen-Seiko ve Japon Saatlerinin Gecmisi 
Çarş. 9 Mart - 23:27
